Rafræn brandarabók Kringlumýrar

Í tilefni barnamenningarhátíðar var formleg útgáfa á brandarabók Kringlumýrar. Hún er í rafrænu formi og inniheldur safn af bröndurum. Bæði gamalt efni og frumsamið frá börnum af öllum 8 frístundarheimilum Kringlumýrar.

Grunnhugmyndin er sú að safna saman bröndurum sem hentugir eru fyrir börn í formi sem auðvelt er að nálgast. Öllum er frjálst að hlaða niður bókinni og nýta. Við munum bæta og uppfæra bókina áfram því um lifandi plagg er að ræða.

Það er kjánalegt hversu oft við rekumst á ljóta brandara í brandarabókum fyrir börn. Þar sem grínið felst í áfengisneyslu, kynlífi, rasisma, fordómum eða viðlíka hlutum. Þá eru hafnfirðingabrandarar og ljóskubrandarar fullkomlega þar í hópi. Oft má samt taka slíka brandara og breyta þeim með því að sleppa þeim þætti sem er „ljótur“. Ef að þið heyrið ykkur segja í huganum „ekkert má nú lengur“ þá skulið þið loka það frá öllu dagsljósi því það á ekki heima í þessari umræðu.

Af hverju er slæmt að nota orðið Hafnfirðingur? Það er ekkert endilega voðalega slæmt þegar við tökum fyrir hóp af Íslendingum eftir búsetu en það smitast engu að síður alveg jafn mikið og brandarar um hvað gyðingar eru nískir eða múslimar vondir eða konur kunna ekki að bakka og svo framvegis. Við erum að skapa hugmyndaheim í kringum hóp einstaklinga sem hefur ekkert unnið til sín. Þetta er samtal sem þarf óneitanlega að taka við nokkra krakkanna. Af hverju má ég ekki segja að allar ljóskur séu heimskar og geti ekki andað nema hafa „anda inn, anda út“ í eyrunum allan daginn? Það er einfaldlega af því að ljóshærðu manneskjunni þarna gæti liðið illa yfir því. Við eigum að taka tillit til allra í opinberu rými. Það er ekki þjáning að þurfa að breyta einu orði í brandara, það getur verið þjáning að hlusta á alla hlægja yfir sjálfsmynd manns ítrekað.

En er þá ekki ljótt að segja krakkinn? Nei, það er líka í fullkomlega góðu lagi að segja foreldrið, kennarinn, frístundaleiðbeinandinn, forstöðumaður, fullorðni einstaklingurinn og svo framvegis. Það eru einfaldlega ekki eins gildishlaðinn orð og hafa ekki orðið þess valdandi að hópur verði fyrir ofbeldi.

Hér má nálgast fyrstu rafrænu brandarabók Kringlumýrar.

Hvað er söguaðferð? – Björg Eiríksdóttir

Söguaðferðin er kennsluaðferð/hugmyndafræði sem hjálpar kennurum og nemendum að koma með sínar eigin hugmyndir um hvernig vinna má með viðfangsefni námskrár t.d. í samfélagsfræði, náttúrufræði, íslensku og sköpun. Á sama tíma sér kennarinn um að unnið sé að hæfniviðmiðum námskrár.

Tilgangurinn er að gera nemendur áhugasama með því að hafa vinnuna fjölbreytta og auðvelda samþættingu. Móðurmálið er alltaf í lykilhlutverki í öllum verkefnum en síðan er misjöfn áhersla á umfjöllunarefni útfrá efni verkefnisins/sögurammans, allt eftir þeim hæfniviðmiðum sem unnið er með hverju sinni.

Söguaðferðin byggir á kenningum margra fræðimanna og segjum við stundum að við tökum það besta frá öllum. Má þar nefna helstan John Dewey „Learning by doing“. Dewey segir að við lærum með því að gera sjálf og hugsa sjálf. Hann lagði áherslu á sambandið milli aðgerðar og hugsunar og að nám yrði til við að leysa vandamál. Dewey lagði einnig áherslu á að börn læra af umhverfi sínu. Segja má að þetta sé undirstaða söguaðferðarinnar, en samskipti við nemendur og kennara eru einnig mikilvæg. (Dewey, Reynsla og menntun, 2000;Experience and Education 1938).

Söguaðferðin dregur nafn sitt af skipulaginu sem er eins og saga, það hefur ákveðna byrjun, skiptist í kafla sem tengjast og hefur ákveðinn endi. Hvert verkefni er sett fram í söguramma sem er um leið vinnuplagg fyrir kennarann.  Þar koma fram m.a. lykilspurningar sem leiða áfram vinnuna í sögurammanum/verkefninu því vinna nemenda er skipulögð út frá svörunum við lykilspurningunum. Lykilspurningar eru opnar spurningar sem gefa tækifæri á mörgum góðum svörum en ekki einu ákveðnu. Lögð er áhersla á að kanna fyrri þekkingu nemenda og vinna út frá henni. Gefa þeim tækifæri til að hugsa, ímynda sér og setja fram tilgátur áður en hið raunverulega er skoðað.

Í sögurammanum koma einnig fram tillögur að stærð hópa við vinnuna, efni og gögn og afrakstur það er hvert er markmiðið með hverri lykilspurninu og vinnunni út frá henni. Mikil áhersla er lögð á ýmiss konar samvinnu í misstórum hópum, einnig að nemendur læri að ræða saman og komast að niðurstöðu og segja frá vinnu sinni bæði inni í bekk og á foreldrakvöldum þar sem foreldrar eru boðnir í skólann til að fræðast um sögurammann sem unnið hefur verið að.

Hver sögurammi er vel skipulagður en alltaf er rúm fyrir nýjar hugmyndir frá nemendum og kennurum um leið og vinnunni vindur fram. Vinna við hvern söguramma tekur mislangan tíma en meginreglan er að mikilvægt er að halda sögunni gangandi með því að vinna að sögurammanum ekki sjaldnar en tvisvar til þrisvar í viku og að verkefni fyrir yngri nemendur vinni styttri söguramma en þau eldri. Þar sem samþætting er snar þáttur í vinnunni er auðvelt að halda efninu vakandi í gegn um alls konar verkefni í íslensku og stærðfræði meðfram annarri vinnu við sögurammann. Ákveðin byrjun og endir eru mikilvæg því það er hvetjandi að ljúka við verk og líta yfir farinn veg og gleðjast yfir unnu verki og fá síðan að byrja upp á nýtt og hafa tækifæri til að gera enn betur en síðast. Mikið er lagt upp úr sköpun og að setja afrakstur vinnunnar fallega upp á vegg. Virðing fyrir verkum nemenda er okkur mikilvæg.

Foreldrakvöldin eru endirinn og um leið eins konar uppskeruhátíð. Fyrir þau gefst tækifæri til að rifja upp allt verkefnið og undirbúa dagskrá og um leið þjálfa nemendur sig í að koma fram. Reynslan af þessum samkomum er afskaplega góð og er þátttaka foreldra í gegn um árin nánast 100%. Foreldrarnir koma einnig með veitingar sem allir gæða sér á í lokin. Þarna hefur skólinn gott tækifæri til að fá til sín foreldra og kynna þeim starfið um leið og markmiðum námskrár um að þjálfa nemendur í að miðla og koma fram er náð.

Söguaðferðin hentar fyrir ýmsan aldur en hefur mest verið notuð á yngsta og miðstigi en einnig í leikskólum og á elsta stigi og í fullorðinsfræðslu í einstökum verkefnum.

Á Íslandi hefur Kársnesskóli verið fremstur í flokki í að vinna með söguaðferðinni og hefur þar verið unnið samfellt með söguaðferðina síðan 1993. Góð reynsla er af þessari vinnu og hefur það hjálpað kennurum að hafa vinnu nemenda fjölbreytta og skapandi.

Sögurammar sem falla að námskrá og aldri hafa verið samdir fyrir kennara að vinna með. Má þar nefna sögurammana: Álfar og bústaðir þeirra, Skólinn okkar, Saga af Suðurnesjum, Reykjavík höfuðborgin okkar, Landnámið, Náttúrufyrirbæri á íslandi, Þjóðgarðurinn, Ferð um Evrópu, Mannslíkaminn o.fl.

Björg Eiríksdóttir

Á heimasíðunni Söguaðferðin má finna meiri upplýsingar og fræðslu um aðferðina.

Dagur íslenskrar tungu – hugmyndabanki

Inn á vef Stjórnarráðs Íslands má finna hugmyndabanka fyrir leikskóla, grunnskóla og framhaldsskóla. Þar er að finna margskonar verkefni sem skemmtilegt er að nýta á degi íslenskrar tungu.

Börn sem eru sein til máls: Áhrif þjálfunar á orðaforða barns á þriðja ári

Áhugaverð grein í Netlu um árangursríka orðaforðavinnu með ungu barni. Greinin byggir á rannsókn þar sem verið var að skoða áhrif þjálfunar á orðafroða barns á þriðja ári, sem var seint til máls.

Greinina má nálgast hér.

Ættu öll börn á Íslandi að kunna íslensku? Hvað þarf til?

Elín Þöll Þórðardóttir Ph. D. McGill hélt erindi hjá Menntamálastofnun í janúar 2019. Þar fjallaði hún um rannsóknir og prófanir á grunnskólanemum. Þær hafa sýnt að íslenskukunnátta margra barna sem tala íslensku sem annað tungumál sé mun slakar en jafnaldra sem eiga íslensku sem móðurmál.

Upptöku af erindinu má nálgast hér.

Samstarf við nýja grunnskólaforeldra með annað móðurmál en íslensku

Í apríl 2019 var haldið málþing á vegum sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu og Rannsóknastofu í fjölmenningarfræðum við Háskóla Íslands. Hér má nálgast upptökur af málþinginu.

FB-síður sem geta gagnast í starfi leik- og grunnskólakennara

Hér fyrir neðan má finna slóðir á FB og Instagram síður sem geta gagnast kennurum. Þessi listi er alls ekki tæmandi.

Vefurinn Fræðsluskot

Vefurinn Fræðsluskot er fyrir önnum kafna kennara í fjölmenningarlegu umhverfi. Þarna eru í boði hagnýt verkefni fyrir alla kennara. Meðal annars má finna Orðaþrennu vikunnar fyrir eitt skólaár, en tilgangur þess verkefnis er að auðga orðaforða og efla lesskilning nemenda.

Samstarf leikskóla og grunnskóla í Víkurhverfi Grafarvogi

Frá árinu 2001 hefur samstarf á milli leikskólans Nes/Hamra og grunnskólans Kelduskóla/Vík blómstrað. Samstarfið er mótað út frá hugmyndafræði Söguaðferðarinnar (Storyline), þar sem meðal annars er unnið með söguramma.

Á haustin er fundur með þeim kennurum sem koma að samstarfinu til að leggja línurnar. Unnið er með tvo söguramma yfir veturinn. Á haustönn er unnið með kvæði, þjóðsögur eða ævintýri og er mismunandi eftir árum hvað valið er. Hér má finna dæmi um söguramma um Bakkabræður.

Á vorönn er alltaf unninn sami sögurammi, en hann heitir Að byrja í grunnskóla og má nálgast hann hér. Inn í þennan ramma er markvisst verið að kynna fyrir börnunum grunnskólann í heild sinni með því að flétta vinnu þeirra inn í íþróttir, list- og verkgreinar. Þau hitta sérgreinakennarana og vinna undir handleiðslu þeirra.

Orðaforði barnanna er auðgaður með því að taka fyrir lykilorð, orðatiltæki, málshætti og samheiti. Unnið er með bókstafi og ritun. Lögð er áhersla á að börnin tjái sig fyrir framan hóp, vinni saman og geti sett sig í spor annarra.

Við lok hvers söguramma er ákveðin uppskeruhátíð þar sem börnin kynna fyrir foreldrum sínum vinnu sína. Þá er jafnvel sett upp sýning á verkum barnanna og þau setja upp leikrit.

Endurmatsfundir eru alltaf við lok hvers söguramma og á vorin er tekin saman skýrsla.

Heiða Sigurðardóttir leikskólakennari og deildarstjóri í Hömrum hefur haldið utan um þetta samstarf fyrir hönd leikskólans frá upphafi og er því hlaðin reynslu.

María Haraldsdóttir sérkennari í Vík heldur utan um þetta samstar fyrir hönd grunnskólans og tekur á móti börnunum þar.

Það er samdóma álit þeirra sem koma að þessu samstarfi að það sé árangursríkt að mynda þessa samfellu á milli skólastiga. Börnin mæta örugg og hugrökk í 1.bekk og foreldrarnir eru mjög jákvæðir og ánægðir með samstarfið.

Eftir að Hamrar og Bakki sameinuðust undir nafninu Nes, þá hafa Bakkabörnin tekið þátt í verkefninu.

 

Norrænt verkefnasafn í náttúrufræði fyrir leikskóla

Markmiðið með verkefnasafninu er að hvetja til og styðja við náttúrufræðimenntun í leikskólum. Þetta byggir á sameiginlegu norrænu þróunarverkefni um náttúrufræðimenntun leikskólakennara sem hófst árið 2011. 

Í verkefnasafni þessu eru 10 mismunandi verkefni sem hafa verið prófuð í leikskólum. Það eru fimm um eðlisfræði, eitt um eðlis- og efnafræði og fjögur um líffræði.

Hér má nálgast Norræna verkefnasafnið í náttúrufræði fyrir leikskóla.